Afrimi i Ballkanit Perëndimor me BE-në është vendim strategjik dhe ka qenë në krye të agjendës së Gjermanisë si presidente e radhës e BE-së. Ambasadorja Susanne Schütz është e ngarkuar për Evropën Juglindore në Ministrinë e Jashtme Gjermane.
Deutsche Welle: Jemi në prag të ndërrimit të viteve. Presidencës gjermane në Këshillin Europian po i vjen fundi. Nga Ballkani Perëndimor dëgjohen ankesa, sepse nuk ka pasur suksese në disa pika të rëndësishme: p.sh. për “bisedimet e pranimit” me Shqipërinë, Maqedoninë e Veriut dhe liberalizimin e vizave për Kosovën, si dhe dialogu Serbi- Kosovë. Si mendoni ju për këto?
Schütz: Afrimi i Ballkanit Perëndimor me Bashkimin Europian, si një vendim strategjik shumë i rëndësishëm për rajonin, por edhe për ne, ka qenë krejt në krye të agjendës së Gjermanisë vitin e kaluar. Duke hedhur një vështrim retrospektiv në vitin 2020 jemi të kënaqur që në Ballkanin Perëndimor janë bërë përparime të rëndësishme. Megjithëse njerëzit në rajon ka mundësi që të kenë shpresuar për më shumë, duhen parë sukseset dhe jo dështimet. Kështu në muajin mars u mor vendimi i rëndësishëm nga vendet anëtare të BE për fillimin e bisedimeve të pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, një vendim i rëndësishëm politik që u arrit pas disa herësh. Vetëkuptohet që ne do të kishim dëshiruar që tani në fund të vitit të zhvilloheshin konferencat e para të pranimit. Në këtë rrugë ne kemi ecur shumë me të dy vendet. Shqipërisë i mungon plotësimi i disa kushteve, të cilat mund të plotësohen në fillim të vitit tjetër, këto janë shpresat tona. Në rastin e Maqedonisë së Veriut jemi shumë të zhgënjyer, që nuk arritëm të gjenim një kompromis, megjithë punën intensive që bëmë me të dy vendet, me Bullgarinë dhe Maqedoninë e Veriut.
Njëkohësisht nuk duhet të harrojmë që Maqedonia e Veriut arriti të futet në NATO. Ky ka qenë një hap shumë i rëndësishëm, që u bë i mundur nga Marrëveshja e Prespës.
Po ashtu kemi ecur mirë në dialogun e normalizimit midis Kosovës dhe Serbisë. Me emërimin e Miroslav Lajčák-ut si të ngarkuar special të BE për dialogun u arrit faktikisht rifillimi i dialogut pas një pauze të gjatë.
Sa i përket liberalizimit të vizave për Kosovën ky është faktikisht një proces i vështirë, sepse duhet kapërcyer skepticizmi i disa vendeve anëtare. Por edhe këtë çështje ne kemi futur në agjendën e grupeve të punës të Këshillit, së bashku me lutjen dërguar Komisionit që të sjellë informacione të tjera. Këto janë predispozita të mira për të vazhduar bisedimet vitin e ardhshëm me shpresën që të arrihet liberalizimi i vizave, për të vënë më në fund në jetë premtimin e BE.
Deutsche Welle: Ju thatë se Shqipërisë i mungon plotësimi i disa kushteve? Për cilat kushte bëhet fjalë?
Schütz: Shteti juridik është natyrisht një temë e rëndësishme. Në rastin e Shqipërisë puna është po ashtu tek aftësia e funksionimit të gjykatave të nivelit të lartë, pra Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese. Prandaj ne e përshëndetim Shqipërinë që emëroi gjykatësin e gjashtë të Gjykatës Kushtetuese, dhe që Gjykata Kushtetuese mund të funksionojë sërish. Jemi duke pritur që e njëjta gjë të ndodhë shpejt edhe për Gjykatën e Lartë. Ky është një kusht i rëndësishëm që shtetet anëtare të BE-së të japin aprovimin për hapat e tjerë.
Deutsche Welle: Si i vlerësoni shanset që të gjendet një kompromis për Maqedoninë e Veriut?
Schütz: Kushti për marrjen e vendimeve është që të gjitha vendet të japin votën. Në rastin e Maqedonisë së Veriut, për fat të keq nuk ishte e mundur që të bindej Bullgaria që të jepte votën pro. Por edhe vetë Maqedonia e Veriut kishte limitet e veta, të cilat nuk mund të kapërceheshin. Bisedimet duhen filluar sërish vitin e ardhshëm. Ne e kemi thënë qartë se temat bilaterale, sidomos diferencat historike nuk kanë vend në procesin e pranimit. Prandaj ne kërkuam që çështjet që kanë të bëjnë me historinë e përbashkët të diskutohen në komisionin e historianëve që të dy vendet kanë ngritur në kuadër të Marrëveshjes së Miqësisë. Në fund të fundit edhe Bullgaria dëshiron që Maqedonia e Veriut të hyjë në BE.
Deutsche Welle: Ju përmendët dialogun e nisur sërish midis Serbisë dhe Kosovës. Si e vlerësoni procesin aktual?
Schütz: Gjendja në politikën e brendshme në Kosovë e ka komplikuar më shumë dialogun. Dhe muajt e ardhshëm, zgjedhjet që do mbahen dhe krijimi i qeverisë pas tyre, nuk do t’i lehtësojnë bisedimet. Sidoqoftë, që nga vera janë zhvilluar disa takime në nivel politik dhe sidomos në niveli ekspertësh, në të cilat na është thënë se të dy palët janë angazhuar në mënyrë konstruktive. Natyrisht që ka shumë diferenca që duhen kapërcyer. Vendimtare është që në fund të dialogut të kemi një marrëveshje që të rregullojë në mënyrë të qëndrueshme të gjitha çështjet e hapura dhe të jetë politikisht e qëndrueshme në të dy vendet. Kjo do t’i mundësojë Serbisë dhe Kosovës perspektivën e pranimit në BE dhe do kontribuojë në stabilitetin rajonal.
Deutsche Welle: E përmendëm Kosovën me problemet e saj në politikën e brendshme. Por edhe në Serbi nuk të krijohet përshtypja se ekziston gatishmëri për të ndryshuar qëndrimin e deritanishëm ndaj Kosovës…
Schütz: Duhet të jetë në interes të Serbisë që të çojë përpara dialogun, për shkak të bisedimeve të veta pën pranim në BE. Ne e dimë që nuk është e thjeshtë, por unë besoj se edhe Serbia e kupton se pavarësia e Kosovës nuk është më e kthyeshme. Ne nuk duhet të harrojmë që Shtetet e Bashkuara do të kenë pas 20 janarit një qeveri të re, e cila do t’u japë shtysë të re bisedimeve.
Deutsche Welle: Mendoni se ideja e një “kompromisi” midis Serbisë dhe Kosovës për ndërrim territoresh nuk është më temë për tryezën e bisedimeve dhe se epërsi ka fituar tani dialogu sipas kritereve europiane?
Schütz: BE-ja, rolin drejtues në dialog të së cilës e ka pranuar edhe SHBA, ka theksuar gjithnjë se duhet biseduar për një marrëveshje që kontribuon për stabilitetin dhe nuk e shkatërron atë. Prandaj unë mendoj se ideja e ndërrimit të territoreve nuk është më temë diskutimi.
Deutsche Welle: Sinjale pozitive ka pasur javën e fundit nga Mali i Zi. Të krijohet përshtypja se kryeministri i ri gjen fjalët e duhura kur flet për Europën dhe NATO-n. Cilat janë shpresat tuaja për qeverinë e Krivokapicit?
Schütz: Duhet përshëndetur fakti që kryeministri i ri ka pranuar integrimin në BE dhe anëtarësimin në NATO, dhe nuk e vë në pikëpyetje njohjen e Kosovës. Ne shpresojmë tani që Mali i Zi, që ka ecur përpara në bisedimet me BE, të vazhdojë procesin e reformave. Këtu duhet pasur kujdes, që qeveria e re të vlerësohet sipas rezultateve konkrete.
Deutsche Welle: Si i vlerësoni shqetësimet se Krivokapic luan shumë me kartën serbe dhe se kisha ortodokse serbe mund të marrë një rol të madh?
Schütz: Shumë politikanë në Mal të Zi kanë marrëdhënie të ngushta me kishën ortodokse serbe. Nuk është puna jonë ta vlerësojmë këtë. Kriteri që duhet përdorur është më shumë si bëhet politika, çfarë vendimesh merren. Dhe për këtë ekziston një kriter i qartë për ne që është: integrimi në BE, politika e NATO-s dhe roli në politikat rajonale.
Deutsche Welle: Po të hedhim një vështrim në Bosnjë-Hercegovinë. 25 vjet pas Dejtonit shumë vetë kanë bërë bilancin se duhet patjetër një strukturë e re, një proces që ri kushtetues. Kështu si deri tani nuk mund të vazhdohet në këtë vend. Si e ndihmoni ju këtë vend për t’u aftësuar?
Schütz: Ne së pari bëjmë një bilanc pozitiv 25 vjet pas Dejtonit, sepse kemi arritur 25 vjet stabilitet. Njëkohësisht ne shohim se Bosnjë-Hercegovina është shumë mbrapa në procesin e afrimit me BE. Megjithatë ka pasur edhe hapa të rëndësishëm në afrimin me BE. Me ndihmën e BE duhet zbatuar tani plani 14 pikësh. Edhe Përfaqësuesi i Lartë kontribuon që vendi të ecë përpara. Ne duam të punojmë më shumë në këtë drejtim, për të arritur dinamikë të re.
Deutsche Welle: Berlini është në shumë çështje pikë orientimi për Ballkanin Perëndimor, ekonomikisht, politikisht, prandaj dhe pritej shumë nga presidenca gjermane e radhës në Këshillin e BE. Si do ta përdorni në të ardhmen këtë forcë dhe besim?
Schütz: E rëndësishme ka qenë këtë vit që po mbaron, që ne e patëm Ballkanin Perëndimor shumë lart në agjendën e BE-së dhe treguam me politikën tonë se integrimi i Ballkanit Perëndimor në BE është për ne një synim strategjik.
Dhe ne do ta vazhdojmë këtë politikë në mënyrë aktive edhe vitin e ardhshëm, megjithëse nuk do të kemi presidencën në Këshill. Kështu për vitin e ardhshëm Gjermania ka marrë përsipër kryesimin e procesit të Berlinit, i nisur në vitin 2014 me iniciativën gjermane së bashku me vendet e Ballkanit Perëndimor dhe disa partnerë të BE. Ne do ta ndërthurim punën tonë me vendimet e marra në takimin e fundit të Procesit të Berlinit, të mbajtur në Sofje, që u mbështet me sukses në tregun e përbashkët rajonal të krijuar nga gjashtë vendet dhe vendosi të krijojë një “Agjendë të gjelbër”.
Deutsche Welle: Për njerëzit në rajon i gjithë ky proces po merr shumë kohë, sidomos për të rinjtë që i kthejnë kurrizin vendit të tye. Si mund të mbahen të rinjtë të motivuar që të mos largohen. Çfarë duhet bërë?
Schütz: Kjo është një pyetje e rëndësishme, me të cilën ne u morëm në fund të tetorit në kuadër të një konference për rininë, migracionin dhe demografinë, së bashku me përfaqësues nga qeveria dhe shoqëria civile. Aty u tha se mungesa e shtetit ligjor dhe korrupsioni janë shkaqe të rëndësishme që nxisin migracionin. Ne do të merremi më këtë gjë në kuadër të mbajtjes së kryesimit në Procesin e Berlinit, dhe do të vazhdojmë dialogun me shoqërinë civile dhe rininë. Natyrisht që do t’u kërkojmë herë pas here qeverive të rajonit që të respektojnë parimet e shtetit juridik dhe të luftojnë më shumë korrupsionin. Këtyre u shtohen elemente të tjera, për shembull çështjet e sistemit të arsimit dhe luftimi i papunësisë. E rëndësishme është që tek këto vende të arrihen kushtet që t’u krijojnë perspektiva për të ardhmen njerëzve me gjithë familjet e tyre.
Deutsche Welle: Çfarë prisnin nga politikanët e Ballkanit Perëndimor vitin që vjen, vitin 2021, që të kenë vënë në jetë të gjitha temat për të cilat folëm ne këtu? Dhe pjesa e dytë e pyetjes është, çfarë ofroni ju për këtë?
Schütz: Mesazhi që i jepet rajonit është: ju keni përpara perspektivën për t’u bërë anëtarë të BE. Si qeveritë edhe njerëzit në rajon kanë marrë vendim shumë të qartë pro kësaj. Por për të arritur atje duhet punuar. Përparime në shtetin juridik, pavarësi e drejtësisë dhe e mediave, luftimi i kriminalitetit të organizuar dhe korrupsionit që janë në interes të vetë vendeve dhe të popullsisë. Pranimi i BE-së është pranimi i një komuniteti vlerash dhe standardesh. Këtë kërkojnë njerëzit në rajon nga qeveritë e tyre. Dhe nga kjo gjë do të maten qeveritë e Ballkanit Perëndimor vitin e ardhshëm.
